در این مقاله به کنترل های مربوط به قاب های خمشی با شکل پذیری ویژه بتنی پرداخته شده است.
مهمترین کنترل ها برای قاب خمشی ویژه
همانطور که می‌دانیم آیین‌نامه‌ها همواره در سیستم‌هایی که پسوند ویژه دارند، الزامات بیشتری را در نظر می‌گیرند تا از تامین شکل‌پذیری مورد انتظار برای این سیستم‌ها اطمینان حاصل نمایند. دو مورد از مهمترین آن‌ها عبارت است از:
- کنترل ستون قوی – تیر ضعیف
- کنترل برش ناحیه اتصال
حال می‌خواهیم به علت وجود این کنترل‌ها بپردازیم تا بتوانیم نسبت به فلسفه کنترل‌های موجود در آیین‌نامه اشراف بیشتری پیدا کرده و دید مهندسی بهتری نسبت به موضوعات داشته باشیم. برای اینکار ابتدا به مفهوم کنترل ستون قوی – تیر ضعیف می‌پردازیم.
کنترل ستون قوی – تیر ضعیف
به این علت ایجاد شده است تا از قوی‌تر بودن ستون‌های سازه نسبت به تیرها در سازه اطمینان حاصل شود زیرا همانطور که می‌دانید ستون‌های یک سازه بار تمام طبقات فوقانی خود را تحمل می‌نمایند در حالیکه تیرهای سازه فقط وظیفه تحمل بارهای موجود در طبقه خود را به عهده دارند به همین علت در صورت خرابی ستون یک طبقه علاوه بر خرابی آن طبقه، تمام طبقات فوقانی نیز آسیب می‌بینند و گستره آسیب‌های جانی و مالی احتمالی افزایش می‌یابد.
اما در صورتی که یک تیر دچار خرابی گردد، خرابی در آن محل متمرکز خواهد بود و گسترش نمی‌یابد. با توجه به این توضیحات آیین‌نامه نیز در تلاش است تا با اصمینان حاصل کردن از قوی بودن ستون در برابر تیری که به آن متصل شده است، باعث تشکیل مفصل پلاستیک در تیرهای سازه شود و از ایجاد خرابی‌های پیش‌رونده جلوگیری نماید.
این موضوع در مبحث 9 مقررات ملی ساختمان ویرایش 99 به شکل زیر بیان شده است:
توضیحات بیشتر در خصوص این کنترل و نکات آن را در مقالات بعدی برای شما مهندسین عزیز شرح خواهیم داد.
کنترل برش ناحیه اتصال
باتوجه به خسارات ایجاد شده در زلزله‌های پیشین، این نتیجه حاصل شده است که در صورتی که مقاومت ناحیه اتصال از مقدار کافی برخوردار نباشد موجب اعمال آسیب‌های زیادی به سازه خواهد شد، از این رو با توجه به اینکه شکست برشی با توجه به ماهیت ترد شکنی که دارد همواره از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد و میبایست از وقوع آن جلوگیری نمود. به همین علت آیین‌نامه در سازه‌هایی که دارای شکل‌پذیری متوسط (به مقاله تغییرات مبحث 9 ویرایش 99 رجوع شود) و ویژه طراح را مجبور به کنترل برش ناحیه اتصال می‌نماید.
لازم به ذکر است که این کنترل برای سازه‌های با شکل‌پذیری متوسط با Fy و در سازه‌های با شکل‌پذیری ویژه با Fy 1.25 صورت می‌گیرد که علت آن نیز دور از ذهن نمی‌باشد. (به علت وجود این تفاوت فکر نمایید.)
این موضوع در مبحث 9 مقررات ملی ساختمان ویرایش 99 به شکل زیر بیان شده است:
