در این مقاله، اولین معماران زن در دنیا، از ایران تا امریکای لاتین تا اسپانیا، معرفی شده‌اند. زنانی که برخی از آن‌ها با وجود تبعیض‌های جنسیتی و محدودیت‌های زمان خود توانسته‌اند موفقیت‌های چشمگیری را کسب نمایند.
معرفی اولین معماران زن دنیا
داستان اولین معماران زن از ایران تا امریکای لاتین چیست؟ نکتار پاپازیان، دوریس کلارک نونیز، گوادالوپ ایبارا، ماتیلده اوسلای مائورتوا، فیلاندیا پیزول، دورا ریدل، لوز آموروچو، ماریا لوئیزا دهسا، آریندا دا کروز سوبرال و جولیا گوارینو اولین معمارن زن در کشورهایشان هستند که با وجود مشکلات مختلف توانسته‌اند به دانشکده معماری راه پیدا کرده و آثار ماندگاری را خلق نمایند.
نکتار پاپازیان – ایران
نکتار پاپازیان (Nectar Papazian) معمار ایرانی است که در سال 1927 میلادی (1306 خورشیدی) در اراک به دنیال آمد. در زندگی حرفه‌ای به نام شوهرش معروف به خانم آندرف می‌باشد. به احتمال زیاد او اولین معمار زن در ایران و نخستین نسل از دانش‌آموختگان معماری دانشگاه تهران می‌باشد.
از پروژه‌های او می‌توان به کتابخانه دانشگاه شیراز، طرح جامع دانشگاه و بیمارستان دانشگاه اهواز، ساختمان گمرک و کوی کارمندان گمرک آستارا، طرح بیمارستان جمعیت شیر و خورشید تبریز و… اشاره کرد. نکتار پاپازیان در حال حاضر در کشور فرانسه اقامت دارد.
دوریس کلارک نونیز – پرو
دوریس مری کلارک نونیز (Doris Clark Núñez) را اولین معمار زن در کشور پرو می‌دانند. او در 20 اکتبر 1901 در آرکیپا به دنیا آمد. کلارک نونیز در جامعه‌ای مردسالار زندگی می‌کرد که مشکلات و محدودیت‌های زیادی برای زنان وجود داشت. او برای از بین رفتن محدودیت‌ها و تغییر الگوها تلاش‌های بسیاری کرد.
کلارک نونیز با پایان‌نامه‌ای معتبر در سال 1931 مدرک خود را دریافت کرد. او اولین زن در پرو بود که نه تنها مطالعات مهندسی ساختمان را دنبال کرد، بلکه به عنوان معمار ساختمان، واجد شرایط شد.
کلارک نونیز در حوزه‌های مختلف اجتماعی، آموزشی و سیاسی فعالیت می‌کرد. او تحصیلات خود را به عنوان دستیار مهندس به پایان رساند. بعدها، کلارک نونیز به عنوان معمار دولتی مشغول به کار شد و با پروژه‌هایی در شهرهایی مانند مولندو، آرکیپا، پونو و پوماتا سروکار داشت.
کلارک نونیز برای از بین رفتن محدودیت‌ها و تبعیض‌ها علیه زنان که خود او نیز از آن رنج می‌برد، تلاش بسیاری کرد. بین سال‌های 1935 و 1937 دوریس کلارک شعبه پرو اتحادیه زنان آمریکایی (UMA) را تأسیس و سازماندهی کرد.
بعدها، در همین راستا، کلارک نونیز به عنوان رئیس کمیسیون سازماندهی اولین کنگره ملی زنان پرو منصوب شد، که موضوعات مختلفی از جمله حقوق سیاسی برابر، اصلاح قوانین، قانون کار زنان، آموزش اخلاقی، کمک‌های اجتماعی، صلح و اشاعه آن در سراسر جهان و… در آن مطرح شد. کلارک نونیز پس از 103 سال فعالیت و زندگی پرثمر، سرانجام در سال 2004 چشم از جهان فرو بست.
گوادالوپ ایبارا – اکوادور
گوادالوپ ایبارا (Guadalupe Ibarra) که در سال 1947 در شهر کیتو به دنیا آمد، در دوران نوجوانی به دلیل کار پدرش در ارتش، در کوئنکا ساکن شد. در آنجا تصمیم گرفت در رشته معماری تحصیل کند و در سال 1963 در دانشگاه کوئنکا ثبت نام کرد. ایبارا که دانشجوی موفقی بود در سال 1970 مدرک معماری خود را دریافت کرد و اولین زن اکوادوری بود که در این حرفه در این کشور فارغ التحصیل شد.
بلافاصله پس از فارغ التحصیلی، او برای سمت معلمی در همان دانشگاه به رقابت پرداخت و در این رقابت بین 30 شرکت کننده با «ارشدیت اول»، یعنی با بالاترین مدرک تحصیلی، برنده شد. ایبارا تا سال 1978 کارگاه پروژه، نقشه کشی فنی و مصالح ساختمانی را در آن موسسه تدریس می‌کرد.
گوادالوپ ایبارا در پنج دهه فعالیت حرفه‌ای خود 220 خانه، 13 مجتمع مسکونی، کاندومینیوم‌های مختلف و ساختمان‌های مسکونی و پروژه‌های دیگری مانند خانه کودکان شماره 4، خانه زنان، صومعه مادران سالسی گوالاسئو، کلیسای کوچک مادران، کلیسای کوچک برای جامعه گاپال و… را طراحی کرد.
ماتیلده اوسلای مائورتوا – اسپانیا
ماتیلده اوسلای مائورتوا (Matilde Ucelay Maórtua) در سال 1912 در مادرید در خانواده‌ای بورژوا، ثروتمند و روشنفکر به دنیا آمد. در سال 1931، ماتیلده پس از گذراندن دو سال لازم قبل از ورود به دانشگاه سالامانکا، با مدارک قابل توجه، وارد دانشکده معماری مادرید – تنها مدرسه در آن زمان در کشور شد.
ماتیلد اولین زن اسپانیایی بود که در ژوئن 1936 به عنوان معمار، واجد شرایط شد و اولین کسی بود که به طور کامل در این حرفه فعالیت کرد و مدرک خود را یک سال زودتر از موعد مقرر به پایان رساند، حتی با همه موانعی که در محیط آموزشی با آن روبرو بود. با توجه به اینکه هنوز زن‌ستیزی زیادی در جامعه وجود داشت خبر اعطای عنوان معمار به یک زن در رسانه‌ها منتشر شد.
پس از آغاز جنگ داخلی اسپانیا در سال 1936، ماتیلد تنها زن و جوانترین فرد از 29 معمار بود که هیئت مدیره کالج معماران مادرید را به نام «جبهه مردمی» تشکیل دادند. هدف این مجموعه حمایت از دولت قانونی جمهوری در برابر کودتای نظامی بود و ماتیلد سمت منشی را داشت.
این مشارکت علیرغم کوتاه بودن، پس از جنگ دارای پیامدهایی بود، معمارانی که بخشی از جبهه مردمی بودند به شورش متهم شدند و توسط قانون عدالت نظامی محکوم شدند. در دادگاه، چندین نفر به نفع ماتیلد شهادت دادند، اما او در سال 1942 به رد صلاحیت برای همیشه از پست‌های دولتی و مدیریتی محکوم شد.
موقعیت اجتماعی و روابط خانوادگی‌اش به او اجازه داد تا برای طبقه بالای بورژوازی مادرید کار کند و ساختمان‌هایی با بودجه بالا بسازد. در سال 2004 ماتیلد برنده جایزه ملی اسپانیا برای معماری شد و دو سال بعد در دوسالانه معماری ونیز در غرفه “اسپانیا، ما، شهرها” شرکت کرد و کشورش را در این رویداد نمایندگی کرد. ماتیلده اوسلای مائورتوا در نوامبر 2008 در مادرید درگذشت.
فیلاندیا پیزول – آرژانتین
اولین معمار زنی که در آرژانتین مدرک دریافت کرد، فیلاندیا پیزول (Filandia Pizzul) در سال 1928 از دانشگاه بوئنوس آیرس بود، زمانی که این مدرک حدود 50 سال قبل ایجاد شده بود.
فیلاندیا پیزول در زمینه‌های مختلف پیشگام بود. او همچنین اولین زنی بود که دوره‌های اداره هوانوردی مدنی را در سال 1928 تکمیل کرد. او موفق شد گواهینامه خلبانی شماره 181 را اخذ نماید. طبق اطلاعات به دست آمده از خانواده فیلاندیا پیزول، وی در سال 1984 درگذشت.
دورا ریدل – شیلی
دورا ریدل (Dora Riedel) در 11 مارس 1906 در شیلی به دنیا آمد. دورا کلاس‌های نقاشی خود را در والپارایسو گذراند و در دوران جوانی‌اش نقاشی‌هایی را ارائه کرد که توانایی‌های هنری او را آشکار می‌کرد، به همین دلیل تصمیم گرفت معماری را بیش از آموزش ریاضیات بخواند.
پدرش با اطلاع از تصمیم او شخصاً به دانشکده معماری دانشگاه شیلی رفت تا از رئیس آن بپرسد که آیا زنان را می‌پذیرند یا خیر. در مواجهه با این سؤال، رئیس دانشکده معماری تأیید می‌کند که هر زنی می‌تواند وارد این دانشکده شود. البته زنان دیگری مانند فریدا گانتر قبلا در این دانشکده در حال تحصیل بودند. فریدا گانتر اولین زنی بود که وارد یک دانشکده معماری در شیلی شد و اگر مرگ نابهنگام او نبود او اولین زنی بود که این عنوان را دریافت می‌کرد.
دورا ریدل در سال 1925 وارد دانشکده معماری در دانشگاه شیلی شد و در آنجا به مدت پنج سال دانشجوی ممتاز بود. در نهم دسامبر همان سال، در دانشکده معماری دانشکده علوم فیزیک و ریاضی دانشگاه شیلی، دورا ریدل سینکه اولین زن در شیلی بود که به عنوان معمار فارغ التحصیل شد و یکی از اولین‌ها در آمریکای لاتین بود.
در نوامبر 1931، دورا ریدل برای تکمیل مطالعات خود برای تحصیل در زمینه دکوراسیون داخلی به آلمان سفر کرد و در آنجا به مدت دو سال با استادان مشهور پل بوناتس، پل اشمیتتنر و هاینز وتزل در مدرسه عالی معماری آن زمان در آلمان دوره آموزشی را گذراند و عنوان دکتری معماری داخلی را اخذ کرد. دورا ریدل سینکه سرانجام در 21 ژوئن 1982 در سن 77 سالگی در اینسبروک درگذشت.
لوز آموروچو – کلمبیا
ماریا لوز آموروچو کارنو (Luz Amorocho) در 23 آوریل 1922 در بوگوتا به دنیا آمد و در محیطی برابر بزرگ شد که پدر لیبرال او صادقانه به اهمیت ارزش آموزش و فرهنگ اعتقاد داشت. او که عنوان اولین معمار زن کشور کلمبیا را از آن خود کرده است، در سال 1945 فارغ التحصیل شد.
ماریا یکی از چهره‌های برجسته در زمینه معماری کلمبیا است که این رشته را در زمینه‌های مختلف از تدریس و طراحی برای حوزه‌های عمومی و خصوصی گرفته تا نویسندگی و نقد، عمدتاً انجام داده است. او بیش از 40 سال در زمینه معماری به صورت حرفه‌ای فعالیت داشت.
گفته می‌شود که ماریا در پروژه‌های معماری مستقلی مانند ترمیم بنای تخت جمشید در ایران نیز مشارکت داشته است. لوز آموروچو سرانجام در سال 2019 در بوگوتا درگذشت.
ماریا لوئیزا دهسا – مکزیک
ماریا لوئیزا دهسا گومز فریاس (María Luisa Dehesa Gómez Farías)، در سال 1912 متولد شد و اولین زن در مکزیک بود که مدرک معماری دریافت کرد. آموزش او در سال 1933 و زمانی که در آکادمی سلطنتی سن کارلوس پذیرفته شد آغاز شد.
ماریا مجبور شد به مکزیکو سیتی، در یک اتاق اجاره‌ای روی پشت بام در کویوآکان که از آنجا با تراموا سفر می‌کرد، نقل مکان کند تا بخشی از یک کلاس 113 نفره باشد. تنها پنج نفر از آن‌ها زن بودند. این معمار زن در سال 2009 دار فانی را وداع گفت.
آریندا دا کروز سوبرال – برزیل
آریندا دا کروز سوبرال (Arinda da Cruz Sobral) در سال 1883 در برزیل به دنیا آمد. کارنامه دانشجویی معماری آریندا نشان می‌دهد که او دانشگاه را در سال 1907 آغاز کرد و در سال 1914 نیز مدرک خود را دریافت کرد. این دانشجو در سال 1911 توسط مطبوعات آن زمان به عنوان اولین زن فارغ التحصیل رشته معماری در دانشکده ملی هنرهای زیبا معرفی شد.
جولیا گوارینو – اروگوئه
جولیا گوارینو فیچتر (Julia Guarino) که در 17 ژوئیه 1897 متولد شد، اولین زنی بود که در سال 1923 عنوان معمار را در اروگوئه به دست آورد. او از دانشکده معماری دانشگاه جمهوری فارغ التحصیل شد. جولیا که عاشق طراحی، ریاضیات و ساخت و ساز بود، در حدود سال 1920 به اداره معماری پیوست.
در میان آثار او، برخی از ساختمان‌های مسکونی در محله‌های آتاهوالپا و کوردون در مونته ویدئو، مانند ساختمان خیابان‌های آریسمندی و خوزه انریکه رودو یا خانه شخصی او در کوبو دل نورته، برجسته هستند. در سال 1935، او به همراه دکتر پائولینا لوئیسی از AMTU، انجمن زنان فارغ التحصیل دانشگاه را تأسیس کرد.
این انجمن وظیفه گردآوری زنان فارغ التحصیل دانشگاه جمهوری را به منظور بررسی و ارائه راه حل برای مشکلات بهداشت عمومی، رفاه اجتماعی، زندگی فرهنگی و تفاهم بین المللی در دفاع از زنان شاغل بر عهده داشت. جولیا گوارینو در سال 1985 درگذشت.
منبع: ArchDaily